ИЛИМИЙ ИЗИЛДӨӨ ИНСТИТУТУ Э.З. ГАРЕЕВ АТЫНДАГЫ БОТАНИКАЛЫК БАК

Директору – Мелис Акжолтоевич Чакибаев

Дареги – 720064, Кыргыз Республикасы, Бишкек ш., Ахунбаев көч., 1а

📞: (312) 51-73-55, 51-78-36, 51-79-32

📧: gareevgarden@gmail.com, gareev100@mail.ru

🌐:www.botanika.kg

Республикадагы Ботаникалык бак 1938-жылы түзүлгөн (Кыргыз ССР Эл Комиссарлар Кеңешинин 1938-жылдын 13-мартындагы № 336 токтому). Анын негиздөөчүлөрү жана биринчи жетекчилери (1938-1946-жылдары) көрүнүктүү биологдор: Кыргыз ССР Илимдер академиясынын академиги И.В. Выходцев жана биология илимдеринин доктору, профессор Е.В.Никитина. 1946-жылдан 1974-жылга чейин, башкача айтканда 25 жылдан ашык убакыт бою Ботаникалык бактын уюштуруучусу жана директору болуп Кыргыз ССР Илимдер академиясынын мүчө-корреспонденти, биология илимдеринин доктору, профессор Э.З. Гареев иштеген.

 

1968-жылы, чогултулган коллекциялардын илимий зор маанисинен, дендропарктын дүйнөлүк жана жергиликтүү флоранын көп жылдык өкүлдөрүнүн уникалдуулугунан улам Ботаникалык бак корук статусун алган (Кыргыз ССР Министрлер Советинин 1968-жылдын 9-сентябрындагы № 396 токтому, Фрунзе, Өкмөт үйү «Кыргыз ССР Илимдер академиясынын Ботаникалык Багы жөнүндө»).

 

1962-жылы Ботаникалык бакты өнүктүрүү үчүн Фрунзе шаарынын түштүк-чыгыш тарабындагы деңиз деңгээлинен 920 м бийиктикте жайгашкан Аламудун дарыясынын жайылмасынан жер участогу бөлүнгөн (Фрунзе шаардык Эмгекчилер депутаттарынын Советинин аткаруу комитетинин 1962 ж. 13-февралдагы № 75 Чечими «Ботаникалык бакты өнүктүрүү үчүн Кыргыз ССР Илимдер академиясына жер участогун бөлүп берүү жөнүндө»). Жаңы аймактын көбү Э.З.Гареевдин көзү тирүүсүндө өздөштүрүлгөн. Учурда административдик имараты, уруулук комплекстердин дендропаркы жана питомниктери бар эки лабораториясы бар бул аймак Бишкек шаары, И.Ахунбаев көчөсү, 1а дарегинде жайгашкан.

Негизги изилдөө багыттары:

• «Жыгачтуу өсүмдүктөрдү интродукциялоо жана сактоо»

• «Гүл жана декоративдүү өсүмдүктөрдүн интродукциясы жана селекциясы»;

• «Мөмө-жемиш өсүмдүктөрүнүн интродукциясы жана селекциясы»;

• «Чүй өрөөнүнүн шартында декоративдик жана дарылык өсүмдүктөрдүн өсүү жана өнүгүү биологиясын изилдөө»;

• «Нарындын бийик тоолуу шартында өсүмдүктөрдү интродукциялоо жана адаптациялоо».

 

2024-жылдан баштап КР УИАнын Э.З. Гареев атындагы Ботаникалык бак илимий изилдөө институтунун илимди жана илимий ишмердүүлүктү өнүктүрүүнүн негизги багыттары: мамлекеттик долбоордун темасы «Урбанизация жана климаттын өзгөрүшү шартында биологиялык ар түрдүүлүктү сактоо», адистештирилген – «Өсүмдүктөрдү интродукциялоо, тандоо жана рационалдуу пайдалануу; дүйнөлүк флоранын өкүлдөрүн экс-ситу (маданиятта) сактоо, Кыргызстандын сейрек жана жоголуп бара жаткан өсүмдүктөрүн ex-situ и in-situ» сактоо ». Илимий изилдөөлөрдүн бул багыттары эл аралык талаптарга жооп берет жана актуалдуу болуп саналат, өсүмдүктөрдүн ресурстарын сактоонун жана сарамжалдуу пайдалануунун мамлекеттик системасына кирет.

 

Бардык жүргүзүлүп жаткан комплекстүү фундаменталдык жана прикладдык изилдөөлөр терс климаттык, антропогендик факторлорду жумшартуу, социалдык-экономикалык шарттарды жакшыртуу, Кыргызстандын экологиялык, биологиялык, азык-түлүк коопсуздугун камсыз кылуу, республиканын борборунун жана калктуу конуштарынын экологиялык абалын жакшыртуу максатында тиешелүү илимий багыттарды иштеп чыгууга багытталган. Мөмө-жемиш өсүмдүктөрүнүн селекциялык жетишкендиктеринин натыйжалары Кыргыз Республикасынын экономикасына чоң салым кошууда.

 

Э.Гареев атындагы Ботаникалык бак Борбордук Азиядагы аянты жана коллекциялык фондунун курамы боюнча эң ири ботаникалык бактардын бири болуп саналат, мында татаал түзүлуштүү өсүмдүктөрдүн 6880 таксону өсөт; Кыргызстандын табигый флорасынын жыгач жана чөп өсүмдүктөрүнүн уруктарынын коллекциясы (банкы), анын ичинде 121 өсүмдүк түрүнүн урук үлгүлөрү терең тоңдуруу абалында сакталган.

 

Index Seminum (delectus) электрондук версиясы жыл сайын даярдалып, башка өлкөлөрдүн ботаникалык бактарына жана дендропарктарына жөнөтүлөт. Уруктардын тизмесинде 100 уруулардан 500гө жакын өсүмдүк аталыштары бар. Алардын ичинен 40-50гө жакын өсүмдүктөрдүн уруктары Кыргызстандын жаратылыш аймактарынан алынган. 120 мамлекет менен делектус жана уруктар менен алмашуу жүргүзүлөт.

 

Ботаникалык бактын кызматкерлери жашылдандыруу, ар кандай экологиялык зоналар үчүн туруктуу түрлөрдү жана сортторду тандоо, өсүмдүктөрдү көбөйтүү жана өстүрүү ыкмалары, зыянкечтерге жана өсүмдүктөрдүн илдеттерине каршы күрөшүү ыкмалары боюнча сунуштарды жана консультацияларды беришет, бул жашыл аянтчалардын, гүлзарлардын көрүнүшүн жана сапатын бир топ жакшыртат жана Бишкектин жана шаардын айланасындагы калктуу конуштардын экологиялык абалын жакшыртууга таасирин тийгизет.

 

Ботаникалык бак илимпоздор, студенттер, мектеп окуучулары, Бишкек шаарынын жана республиканын башка аймактарынын тургундары, ошондой эле алыскы жана жакынкы чет мамлекеттердин ар кайсы мамлекеттеринен келген окумуштуулар жана туристтер дайыма келип турган илимий, билим берүү жана агартуу мекемеси. Климаттын өзгөрүшүнүн айлана-чөйрөгө тийгизген таасири жөнүндө маалымдуулукту жогорулатуу, жашыл экономика чөйрөсүндө заманбап билимдерди берүү максатында жарандарга экологиялык билим берүү жана агартуу иштери жүргүзүлөт.